دگرگونی های یک میدان تاریخی در تهران | از میدان توپخانه تا میدان امام(ره) ۱۳۵ سال کشید | تاریخ زنده می‌شود
تاریخ انتشار: ۲۰ اردیبهشت ۱۴۰۲ | کد خبر: ۳۷۷۱۹۸۷۱
به گزارش همشهری آنلاین، همان طور که پیش‌تر گفته شد موزه بلدیه قرار است در این ساختمان (که در شهرداری تهران به عنوان پروژه «خانه‌شهر» شناخته می‌شود) تأسیس شود. اینجا عمارت بلدیه است؛ عمارتی تازه‌ساز که در مکانی که صد سال قبل، عمارت بلدیه اصلی ساخته شده بود، ساخته شده تا بار دیگر نقش هویت‌بخشی به میدان امام خمینی(ره) را بازی کند.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
بحث بازسازی میدان امام (ره) و ساختمان‌های تخریب‌شده اطراف آن از سال ۱۳۸۰ در شهرداری منطقه ۱۲ تهران عنوان شد و طرح اولیه ساماندهی میدان با ساخت عمارت بلدیه در شمال آن و تلگرافخانه در جنوب در همین سال نوشته شد؛ اما طرح تا سال ۱۳۹۲ جلو نرفت و از این سال بعد از نامه‌نگاری و پیگیری‌های بسیار در دستور کار شهرداری قرار گرفت و از سال ۱۳۹۵ بازسازی میدان و ساخت عمارت آغاز شد و امروز با جدیت بیشتری پیگیری می‌شود. به این بهانه در ادامه مروری کرده‌ایم بر سیر تحول میدان امام خمینی(ره) (و ساختمان‌های تاریخی‌اش) و ماجرا را از آغاز تا امروز برایتان گفته‌ایم.
در سال ۱۲۳۰ هجری شمسی (۱۲۶۷ هجری قمری)، هنگامی که به دستور ناصرالدینشاه و امیرکبیر قلعه ارگ تعمیر می‌شد، میدانگاه جنوبی آن هم بازسازی شد و به عملکرد نظامی تغییر کاربری داد و میدان توپخانه نامیده شد. این میدان چهارده سال به همین نام خوانده می‌شد.
در سال ۱۲۴۴ هجری شمسی، میدان توپخانه جدید در شمال محدوده تهران آن روزها ساخته شد و توپها و توپچیها به آنجا منتقل شدند. نام میدان توپخانه قدیم به باغ گلشن تغییر کرد و مردم به آن، باغ‌میدان می‌گفتند؛ همان میدانی که بعدها به میدان ارگ معروف شد. ساخت میدان توپخانه جدید به محمد ابراهیم‌خان معمارباشی واگذار شد. او در شمال و جنوب و غرب میدان که شکلی مستطیل داشت و طول آن در جهت شرقی-غربی قرار گرفته بود، حجرهها و انبارهای دوطبقه‌ای ساخت که در طبقه پایین توپها را نگه‌داری می‌کردند و طبقه بالا محل سکونت توپچیها بود. ساخت این میدان ده سال به طول انجامید. ابعاد میدان ۲۲۰ در ۱۱۰ متر و نسبت طول و عرض آن ۲ به ۱ بود. در وسط میدان حوض آبی جای داشت که در دورانهای مختلف دچار تغییرات زیادی شد.
میدان توپخانه فضایی محصور بود و با شش خیابان و شش دروازه با محیط بیرونی خود ارتباط برقرار می‌کرد. این شش خیابان، تا امروز هم وجود دارند و موقعیت آن‌ها تغییر چندانی نکرده است.
در قدیمی‌ترین عکس موجود از میدان توپخانه، بدنه شمالی و قسمتی از بدنه شرقی میدان دیده می‌شود. در این دوره نمای میدان آجری و فاقد هر گونه تزئینات است. حوض وسط میدان در سادهترین شکل خود قرار دارد و دور تا دور آن میلههای کوتاهی که با زنجیر با طناب به یکدیگر متصل شده‌اند، وجود دارد و اثری از درخت در میدان دیده نمیشود.
دوره دوم تغییر شکل میدان مصادف است با تغییرات عمده و اساسی در ساختار حکومتی کشور و پیدایش الگوهای جدید در شهرسازی و معماری. در این دوره نام میدان توپخانه به میدان سپه تغییر کرد و کاربری و چهره میدان هم کاملاً دگرگون شد.
بدنههای چهارگانه میدان و دروازههای آن تخریب و به جای آن ساختمان‌های جدید احداث شد. ساختمان بلدیه (شهرداری) در شمال میدان به روایتی به دست «نیکلای مارکف»، معمار برجسته ایرانی-گرجستانی ساخته شد و ساختمان تلگرافخانه در جنوب میدان با معماری کاملاً متفاوتی شکل گرفت. عمارت بانک شاهی در بدنه شرقی میدان تخریب شد و به جای آن ساختمان بانک بازرگانی ساخته شد.
در دوره دوم، ساختار یکپارچه میدان از بین رفت و میدان دیگر از الگویی منسجم و کلی پیروی نکرد. در شکل عناصر تشکیلدهنده میدان، از سبکهای متنوع استفاده شد. بعضی از این عناصر (مثل ساختمان شهرداری و بانک بازرگانی) با الهام از معماری پیش از اسلام و اصطلاحاً به سبک ملی ساخته شدند.
بعضی هم با تأثیر گرفتن از معماری قرن نوزدهم اروپا شکل گرفتند (مانند ساختمان تلگرافخانه در جنوب میدان) و گروه آخر در قالب معماری مدرن احداث شدند (مانند ساختمان لستر در غرب میدان). در این دوره برای اولین بار اتومبیل در میدان حضور پیدا کرد، در نتیجه میدان و خیابانهای متصل به آن براساس حرکت سواره طراحی شدند. میدان توپخانه در اواخر سلطنت رضاشاه، به عنوان فضای شهری بسیار مهمی عمل می‌کرد و فعالیت و زندگی در آن جریان داشت.
سیر تحولات میدان توپخانه در دوره پهلوی دوممیدان توپخانه تا اواخر دوره پهلوی اول با آنکه دیگر یکپارچه نبود، اما هنوز شکلی منسجم و تعریف‌شده داشت و تا پایان دهه ۳۰ به همان شکل باقی ماند. اما در اوایل دهه ۱۳۴۰، با تخریب ساختمان شهرداری در شمال و ساختمان تلگرافخانه در جنوب میدان، چهره میدان کاملاً دگرگون شد. زمینی که ساختمان شهرداری بر آن احداث شده بود، به عنوان فضای باز مورد استفاده قرار گرفت و پس از آن، مدتی به عنوان پارکینگ اتومبیل‌ها عمل می‌کرد.
در نتیجه بدنه مربوط به ساختمان‌های کوچه واقع در ضلع شمالی آن (موسوم به کوچه پشت شهرداری) که مجموعه‌ای بود از بناهای ناهماهنگ، به بدنه شمالی میدان تبدیل شد و هویت میدان کاملاً دچار اغتشاش شد. در ضلع جنوبی میدان ساختمان جدید مخابرات شکل گرفت که ساختمانی مرتفع بود و معماری آن هیچ سنخیتی با عناصر سابق میدان نداشت. بعضی تهران‌شناسان این مقطع را دوران انحطاط فضاهای شهری تهران و دوره زوال میدان توپخانه می‌دانند.
به زعم آن‌ها میدان سپه (توپخانه) با توجه به ابعاد جدید شهر و تعدد مراکز فعالیت و تجارت و توسعه و پراکندگی بخش‌های اداری، اهمیت خود را از دست داد و به دلیل بی‌توجهی به هویت و طراحی فضاهای شهری و فقدان ضوابط در زمینه ساخت‌وساز و نگه‌داری این گونه فضاهای باارزش شهری، ارزش کالبدی و فضایی آن از میان رفت. تنها ساختمان‌هایی که از گذشته باقی مانده‌اند، ساختمان بانک تجارت (بانک بازرگانی) در شرق میدان و ساختمان موزه در شمال‌غربی میدان است.
سیر تحولات میدان توپخانه پس از انقلاب اسلامیدر اواخر دوره پهلوی چهره میدان توپخانه با تخریب بعضی از عناصر ارزشمند آن کاملاً به هم خورد و پس از انقلاب اسلامی این روند همچنان ادامه داشت. بخش شمالی میدان محل پایانه اتوبوسرانی شرکت واحد شد و همین مسئله باعث شده که میدان به یک گره ترافیکی تبدیل شود. ساختمان‌های گوشه جنوب‌غربی میدان برای احداث ایستگاه مترو تخریب شدند و با این اقدام در واقع آخرین ضربه بر پیکره این میدان ارزشمند وارد شد.
در این دوره میدان دیگر نه نقش یک میدان حکومتی را دارد، نه مرکز تجمع ساختمان‌ها و اداره‌های مهم دولتی و نه یک میدان تجاری است. چرا که بناهای تجاری‌ای که در میدان قرار گرفته بودند، اهمیت و قدرت زیادی نداشتند. این کسب‌وکارها که هنوز هم در حال فعالیت هستند، عمدتاً شامل خرده‌فروشان لوازم الکتریکی‌اند که در ضلع شمالی میدان قرار دارند. پس با این حساب پیش‌بینی می‌شود که بازسازی میدان سبب شود بار دیگر میدان امام، هویت گمشده خود را بیابد.
کد خبر 759377 منبع: همشهری آنلاین برچسب‌ها نوسازی شهرداری تهران تاریخ عمومی ایران معماریمنبع: همشهری آنلاین
کلیدواژه: نوسازی شهرداری تهران تاریخ عمومی ایران معماری میدان توپخانه میدان امام دوره پهلوی ساختمان ها قرار گرفت ساخته شد
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.hamshahrionline.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «همشهری آنلاین» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۷۷۱۹۸۷۱ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
همراهی دولت و شهرداری باعث شکستن قفل واردات واگن های مترو
تین نیوز
همزمان با تلاش های شبانه روزی برای تحقق قرارداد خرید ۶۳۰ واگن، به واسطه ارتباط خوب شهردار تهران با دولت و همت آقای رئیسی، ۱۵ درصد پیش پرداخت خرید واگن ها پرداخت شده و بزودی واگن ها به تهران می رسند.
به گزارش تین نیوز به نقل از تسنیم، مدیریت شهری ششم تهران و دولت سیزدهم بالاترین سطح همکاری دو نهاد مهم و خدمتگزار را دنبال می کنند، به طوری که نه تنها علیرضا زاکانی؛ شهردار تهران در جلسات مداوم و هفتگی هیئت دولت شرکت می کند بلکه رئیس جمهور، حکم نماینده ویژه برای شهردار تهران صادر کرد.
اما در این میان مخالفان تلاش کردند که اختلاف نظر فنی یکی از مدیران میانی وزارت کشور با مدیریت شهری بر سر تایید صلاحیت واگن های وارداتی را به اختلاف دو نهاد تعمیم دهند. برخلاف نظر این مدیر، مهدی چمران؛ رئیس شورای شهر تهران می گوید: متروی تهران پیش از این کارشناس تایید واگن ها بوده و اگر شرکت دیگری بخواهد کار تایید را انجام بدهد باید دو تا سه میلیارد تومان هزینه شود و ما نمی خواهیم هزینه اضافی صرف شود.
رسانه های اصلاح طلب در حالی روی فراموشی مردم حساب باز کردند که گویا از یاد برده اند که این محسن هاشمی؛ رئیس شورای شهر تهران در دوره اصلاحات بود که بارها و حتی در تلویزیون، حسن روحانی و دولتمردان دولت قبل را به باد نقد گرفت؛ هاشمی حتی در آذر ماه سال 1399 درباره عدم تامین پول واگن ها، رفتار دولتمردان گذشته را «خیلی کودکانه» خواند و گفت: «...چرا دولت مردان ما نمی فهمند، وقتی ما سیستمی را هزینه کردیم، تونل و تجهیزات ثابت را ساخته ایم، اما چرا واگن خریداری نمی کنیم ...».
آتش اختلاف در شورای شهر دوره پنجم آنقدر شعله ور بود که هر دو طرف بارها علیه یکدیگر صحبت کردند و ابایی هم از اعلام آشکار اختلافات نداشتند البته این شکاف، به موضع گیری های آشکار رسانه ای محدود نشد، بلکه آنقدر وسعت گرفت که رئیس جمهور دوره قبل حتی اجازه ورود پیروز حناچی؛ شهردار سابق تهران به جلسات هیئت دولت را نمی داد.
ماجرای واگن ها چیست؟پیروز حناچی؛ شهردار سابق تهران چند ماه پیش در روزنامه اعتماد مدعی شده بود «قرارداد 630 واگن مترو، اساساً مرتبط با مدیریت شهری فعلی شهر تهران نیست و به تلاش های مدیریت قبلی باز می گرد» هرچند که صحبت های اولیه به آن سال ها بر می گردد اما باید از پیروز حناچی پرسید که برای این قراردادی که از سال 97 ابلاغ شده چه قدمی برداشته است؟
واقعیت این است که نه تنها در دوره قبل اقدام عملی در این باره انجام نشد بلکه شهردار تهران همزمان با تلاش های شبانه روزی برای تحقق قرارداد خرید 630 واگن، به واسطه ارتباط خوب با دولت و همت آقای رئیسی، 15 درصد پیش پرداخت خرید واگن ها را پرداخت و حتی با افزایش 25 درصدی این تعداد را به 791 دستگاه رساند.
همچنین این دوره مدیریت شهری توانست در اتفاقی کم نظیر رکورد افتتاح میانگین ماهانه یک ایستگاه مترو را ثبت کند و آن و در اختیار مردم قرار دهد.
این درحالیست که در آن دوره مدیریتی نه تنها واگن و اتوبوسی به ناوگان حمل و نقل اضافه نشد بلکه 1600 اتوبوس کمتر از آنچه تحویل گرفته شد به دوره زاکانی تحویل داده شد و در موضوع مترو حتی انبارهای قطعات یدکی مترو خالی به دوره مدیریت ششم تحویل داده شد.
همچنین طبق آنچه در کتابچه تحول و تحویل (که مدیران دوره قبل برای کارنامه عملکردشان چاپ کردند)، تنها برنامه ریزی برای تهیه 200 دستگاه اتوبوس (80 دوکابین و 120 تک کابین) دیده می شود که با 826 اتوبوس جدید، 428 دستگاه اتوبوس اورهال شده و قرارداد 2500 دستگاه اتوبوس 12 متری، 25000 دستگاه تاکسی سدان برقی، 2500 دستگاه تاکسی شاسی بلند (suv)، 10 هزار دستگاه ون و 150 هزار دستگاه موتورسیکلت برقی قابل مقایسه نیست.
آخرین اخبار حمل و نقل را در پربیننده ترین شبکه خبری این حوزه بخوانید
ام فهد، زن مشهور عراقی کیست و چرا کشته شد؟